طلاق، تصمیمی دشوار و سرنوشت‌ساز است. با این حال، گاهی اوقات زندگی مشترک به نقطه‌ای می‌رسد که ادامه آن غیرممکن می‌شود. در این میان، زنان به دلایل مختلفی ممکن است به این نتیجه برسند که طلاق، تنها راه حل باقی‌مانده است. در اینجا 24 مورد از دلایلی که زنان در نی نی سایت به عنوان دلایل محکمه پسند برای طلاق ذکر کرده‌اند، آورده شده است:

توجه: این لیست تنها خلاصه‌ای از تجربیات کاربران نی نی سایت است و لزوماً منعکس‌کننده نظر کارشناسی یا قانونی نیست. اثبات هر یک از این موارد در دادگاه، نیازمند ارائه مدارک و شواهد کافی است.

• ✅خشونت خانگی (جسمی، روانی، کلامی)
• ✅بی‌توجهی و عدم مسئولیت‌پذیری همسر نسبت به خانواده
• ✅خیانت همسر
• ✅عدم تمکین مالی همسر و ناتوانی در تامین نیازهای اولیه زندگی
• ✅عدم تفاهم اخلاقی و فکری اساسی و غیرقابل حل
• ✅سوء رفتار و توهین‌های مکرر همسر
• ✅اختلالات روانی همسر (که زندگی مشترک را مختل کند)
• ✅عدم تمکین جنسی همسر
• ✅بیماری‌های صعب‌العلاج همسر که ادامه زندگی را برای زوجه دشوار کند
• ✅زندانی شدن طولانی مدت همسر



• ✅ترک زندگی توسط همسر به مدت طولانی
• ✅عدم اجازه همسر برای اشتغال زوجه (در صورت وجود شرط ضمن عقد)
• ✅عدم اجازه همسر برای ادامه تحصیل زوجه (در صورت وجود شرط ضمن عقد)
• ✅دخالت‌های بیش از حد خانواده همسر در زندگی مشترک
• ✅بی‌احترامی خانواده همسر به زوجه
• ✅عدم برقراری رابطه عاطفی و صمیمی با همسر



• ✅خشونت کلامی و بهره‌گیری از الفاظ رکیک توسط همسر
• ✅بددهنی و فحاشی همسر در جمع و خلوت
• ✅انتقاد دائمی و تحقیر زوجه توسط همسر
• ✅مقایسه زوجه با دیگران توسط همسر
• ✅عدم وجود حریم خصوصی در زندگی مشترک
• ✅کنترل بیش از حد و رفتارهای شکاکانه همسر
• ✅اجبار زوجه به انجام کارهایی که مخالف میل اوست

این موارد صرفاً نمونه‌هایی از دلایلی هستند که زنان برای درخواست طلاق مطرح می‌کنند. هر پرونده طلاق، شرایط خاص خود را دارد و دادگاه با بررسی دقیق مستندات و شواهد، در مورد آن تصمیم‌گیری می‌کند.

این اطلاعات صرفا جنبه اطلاع رسانی دارد و نباید به عنوان مشاوره حقوقی تلقی شود.

24 دلیل محکمه‌پسند برای طلاق از طرف زن: خلاصه‌ای از تجربه‌های نی نی سایت

ترک زندگی زناشویی توسط مرد (هجران)

ترک منزل توسط شوهر و عدم بازگشت به زندگی مشترک، مخصوصا اگر طولانی مدت باشد، می‌تواند یکی از دلایل محکمه‌پسند برای طلاق از طرف زن باشد. این موضوع نشان‌دهنده عدم تمایل مرد به ادامه زندگی و بی‌توجهی به مسئولیت‌هایش است. در نی نی سایت، بسیاری از کاربران از این مورد به عنوان یکی از سخت‌ترین تجربه‌ها یاد کرده‌اند، زیرا زن را در بلاتکلیفی و تنهایی رها می‌کند. اثبات این موضوع معمولاً با شهادت شهود یا استعلام از همسایگان و اطرافیان امکان‌پذیر است. همچنین زن می‌تواند با ارسال اظهارنامه از شوهرش بخواهد که به زندگی مشترک بازگردد و در صورت عدم تمکین او، از این موضوع به عنوان مدرکی دال بر ترک زندگی استفاده کند. مطابق قانون، ترک زندگی زناشویی به مدت 6 ماه متوالی یا 9 ماه متناوب در یک سال، از موجبات قانونی طلاق به درخواست زوجه است.

عدم پرداخت نفقه

پرداخت نفقه، شامل مسکن، خوراک، پوشاک، و هزینه‌های درمانی، از وظایف قانونی و شرعی مرد است. عدم پرداخت نفقه، مخصوصا اگر مکرر و عمدی باشد، یکی از دلایل اصلی درخواست طلاق از طرف زن است. بسیاری از زنان در نی نی سایت از مشکلات مالی ناشی از عدم پرداخت نفقه توسط همسرانشان گلایه کرده‌اند و آن را عاملی برای ایجاد تنش و اختلاف در زندگی مشترک دانسته‌اند. اثبات عدم پرداخت نفقه می‌تواند از طریق شهادت شهود، ارائه فیش‌های حقوقی مرد، یا بررسی حساب‌های بانکی صورت گیرد. زن می‌تواند ابتدا از طریق دادگاه اقدام به مطالبه نفقه معوقه کند و در صورت عدم پرداخت، درخواست طلاق دهد. عدم توانایی مالی مرد برای پرداخت نفقه نیز در برخی موارد می‌تواند دلیل طلاق باشد، اما اثبات آن نیازمند بررسی دقیق شرایط مالی مرد است.

سوء رفتار و ضرب و شتم

هرگونه خشونت فیزیکی، روانی، یا کلامی از طرف مرد علیه زن، از مصادیق سوء رفتار است و می‌تواند دلیلی محکم برای طلاق باشد. ضرب و شتم، توهین، تحقیر، و تهدید از جمله مصادیق این نوع رفتارها هستند. تجربه‌های تلخ زنان در نی نی سایت نشان می‌دهد که سوء رفتار می‌تواند آسیب‌های جدی به سلامت روانی و جسمی زن وارد کند و ادامه زندگی را غیرممکن سازد. اثبات سوء رفتار معمولاً با ارائه مدارک پزشکی قانونی، شهادت شهود، و گزارش‌های مددکاری اجتماعی امکان‌پذیر است. در صورت وجود خشونت فیزیکی، زن می‌تواند با مراجعه به پزشکی قانونی و اخذ گواهی، از شوهرش شکایت کند و از این مدرک در دادگاه طلاق استفاده کند. حتی اگر خشونت فیزیکی وجود نداشته باشد، سوء رفتار روانی و کلامی نیز می‌تواند با ارائه شهادت شهود و اثبات آسیب‌های روانی، دلیلی برای طلاق باشد.

اعتیاد مرد به مواد مخدر یا الکل

اعتیاد مرد به مواد مخدر یا الکل، به دلیل آسیب‌های جدی که به زندگی مشترک و سلامت خانواده وارد می‌کند، یکی از دلایل موجه برای طلاق از طرف زن محسوب می‌شود. بسیاری از کاربران نی نی سایت از مشکلات ناشی از اعتیاد همسرانشان، از جمله مشکلات مالی، رفتارهای پرخاشگرانه، و بی‌مسئولیتی، شکایت کرده‌اند. اثبات اعتیاد می‌تواند از طریق آزمایش‌های پزشکی، شهادت شهود، و گزارش‌های مراکز ترک اعتیاد صورت گیرد. اگر مرد از انجام آزمایش امتناع کند، دادگاه می‌تواند او را ملزم به انجام آزمایش کند و در صورت عدم تمکین، از این موضوع به عنوان قرینه‌ای بر اعتیاد استفاده کند. صرف اثبات اعتیاد کافی نیست، بلکه باید اثبات شود که اعتیاد باعث اخلال در زندگی مشترک و عدم ایفای وظایف زناشویی شده است.

بیماری صعب العلاج مرد

ابتلا مرد به بیماری صعب العلاج که زندگی مشترک را مختل کند و ادامه آن را برای زن دشوار سازد، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. البته این موضوع نیازمند بررسی دقیق شرایط بیماری و میزان تاثیر آن بر زندگی است. در نی نی سایت، برخی از زنان از مشکلات نگهداری و مراقبت از همسر بیمار و فشارهای روحی و جسمی ناشی از آن صحبت کرده‌اند. اثبات بیماری صعب العلاج نیازمند ارائه مدارک پزشکی معتبر و تایید پزشک متخصص است. دادگاه در این موارد معمولاً نظر پزشک معتمد خود را نیز جویا می‌شود تا از صحت و شدت بیماری اطمینان حاصل کند. بیماری‌هایی مانند ایدز، سرطان‌های پیشرفته، و بیماری‌های روانی حاد می‌توانند از مصادیق این دلیل باشند.

محکومیت قطعی مرد به حبس طولانی مدت

محکومیت قطعی مرد به حبس طولانی مدت (معمولاً بیش از 5 سال) که امکان ادامه زندگی مشترک را از زن سلب کند، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. این موضوع به دلیل عدم حضور مرد در زندگی و عدم امکان ایفای وظایف زناشویی، به زن حق طلاق می‌دهد. اثبات محکومیت قطعی با ارائه حکم دادگاه امکان‌پذیر است. مدت زمان حبس و تاثیر آن بر زندگی زن نیز در تصمیم دادگاه موثر خواهد بود. در نی نی سایت، برخی از زنان از مشکلات مالی و اجتماعی ناشی از زندانی شدن همسرانشان صحبت کرده‌اند.

عدم تمکین خاص زوجه

عدم تمکین خاص زوجه (امتناع زن از برقراری رابطه جنسی با همسر) در صورتی که بدون دلیل موجه شرعی و قانونی باشد و به طور مستمر ادامه یابد، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. اما اثبات این موضوع بسیار دشوار است و نیازمند بررسی دقیق شرایط و دلایل زن است. بسیاری از کاربران نی نی سایت معتقدند که عدم تمکین خاص معمولاً ناشی از مشکلات عاطفی و روانی در زندگی مشترک است و باید ابتدا به ریشه این مشکلات پرداخت. اثبات عدم تمکین خاص معمولاً با شهادت شهود امکان‌پذیر نیست، زیرا این موضوع به حریم خصوصی زوجین مربوط می‌شود. مرد باید بتواند ثابت کند که زن بدون دلیل موجه از انجام وظایف زناشویی خود امتناع می‌کند. اگر زن دلیل موجهی برای عدم تمکین داشته باشد، مانند بیماری، ترس از خشونت، یا عدم وجود عشق و علاقه، این دلیل برای طلاق قابل قبول نخواهد بود.

جنون مرد

جنون مرد، در صورتی که مستمر و غیرقابل علاج باشد و زندگی مشترک را مختل کند، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. تشخیص جنون باید توسط پزشک متخصص و با تایید دادگاه صورت گیرد. نگهداری و مراقبت از فرد مبتلا به جنون می‌تواند برای همسرش بسیار دشوار و طاقت‌فرسا باشد. اثبات جنون نیازمند ارائه مدارک پزشکی معتبر و تایید پزشک متخصص است. دادگاه در این موارد معمولاً نظر پزشک معتمد خود را نیز جویا می‌شود تا از صحت و شدت بیماری اطمینان حاصل کند. جنون ادواری (که در دوره‌هایی ظاهر می‌شود و سپس فروکش می‌کند) نیز می‌تواند در صورت شدت و تکرار زیاد، دلیلی برای طلاق باشد.

عقیم بودن مرد

عقیم بودن مرد، در صورتی که زن از ابتدا به این موضوع آگاه نبوده باشد و خواهان فرزند باشد، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. البته این موضوع نیازمند بررسی شرایط و توافقات اولیه ازدواج است. بسیاری از زنان در نی نی سایت از آرزوی مادر شدن و تاثیر عقیم بودن همسر بر این آرزو صحبت کرده‌اند. اثبات عقیم بودن نیازمند ارائه مدارک پزشکی معتبر و تایید پزشک متخصص است. اگر زن از ابتدا به عقیم بودن مرد آگاه بوده و با این وجود ازدواج کرده باشد، نمی‌تواند به این دلیل درخواست طلاق دهد. همچنین اگر زن بتواند از طریق روش‌های جایگزین، مانند فرزندخواندگی یا اهدای تخمک، صاحب فرزند شود، این موضوع می‌تواند در تصمیم دادگاه تاثیرگذار باشد.

مفقودالاثر شدن مرد

مفقودالاثر شدن مرد به مدت طولانی (معمولاً بیش از 4 سال)، در صورتی که هیچ خبری از او در دست نباشد و امکان ادامه زندگی مشترک وجود نداشته باشد، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. این موضوع به دلیل بلاتکلیفی و مشکلات قانونی و مالی که برای زن ایجاد می‌کند، به او حق طلاق می‌دهد. اثبات مفقودالاثر شدن با ارائه مدارک مبنی بر جستجو و عدم یافتن مرد، مانند گزارش پلیس و آگهی‌های روزنامه، امکان‌پذیر است. دادگاه قبل از صدور حکم طلاق، معمولاً تحقیقات لازم را انجام می‌دهد تا از فوت یا زنده بودن مرد اطمینان حاصل کند. در نی نی سایت، برخی از زنان از مشکلات حقوقی و مالی ناشی از مفقودالاثر شدن همسرانشان صحبت کرده‌اند.

ازدواج مجدد مرد بدون اجازه زن

ازدواج مجدد مرد بدون اجازه زن اول، در صورتی که در عقدنامه شرط شده باشد که مرد حق ازدواج مجدد بدون اجازه زن را ندارد، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. در غیر این صورت، اثبات عسر و حرج ناشی از ازدواج مجدد مرد الزامی است. بسیاری از زنان در نی نی سایت از احساس خیانت و تحقیر ناشی از ازدواج مجدد همسرانشان صحبت کرده‌اند. اثبات ازدواج مجدد مرد با ارائه سند ازدواج دوم یا شهادت شهود امکان‌پذیر است. اگر در عقدنامه شرط شده باشد که مرد حق ازدواج مجدد بدون اجازه زن را ندارد، زن می‌تواند به استناد به این شرط درخواست طلاق دهد. در غیر این صورت، زن باید ثابت کند که ازدواج مجدد مرد باعث ایجاد عسر و حرج برای او شده است، مانند مشکلات روحی و روانی، مشکلات مالی، و بی‌توجهی مرد به او و فرزندانش.

اشتغال به مشاغل منافی با حیثیت خانوادگی

اشتغال مرد به مشاغلی که منافی با حیثیت خانوادگی است و باعث ایجاد مشکلات و آسیب‌های اجتماعی و روانی برای زن و خانواده شود، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. این موضوع نیازمند بررسی دقیق نوع شغل و تاثیر آن بر زندگی است. مشاغلی مانند قاچاق مواد مخدر، فحشا، و دزدی می‌توانند از مصادیق این دلیل باشند. اثبات اشتغال مرد به این نوع مشاغل معمولاً با ارائه مدارک قانونی، شهادت شهود، و گزارش‌های پلیس امکان‌پذیر است. زن باید بتواند ثابت کند که شغل مرد باعث ایجاد مشکلات جدی برای او و خانواده‌اش شده است. در نی نی سایت، برخی از زنان از مشکلات ناشی از اشتغال همسرانشان به مشاغل غیرقانونی و غیراخلاقی صحبت کرده‌اند.

تلاش برای سلب حضانت فرزندان

تلاش مرد برای سلب حضانت فرزندان از مادر، مخصوصا اگر بدون دلیل موجه و با هدف آزار و اذیت زن باشد، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. این موضوع نشان‌دهنده سوء نیت مرد و بی‌توجهی به حقوق مادر است. حضانت فرزندان یکی از مهم‌ترین حقوق مادر است و تلاش برای سلب این حق می‌تواند آسیب‌های جدی به سلامت روانی مادر و فرزندان وارد کند. اثبات تلاش مرد برای سلب حضانت فرزندان معمولاً با ارائه مدارک قانونی، شهادت شهود، و گزارش‌های مددکاری اجتماعی امکان‌پذیر است. زن باید بتواند ثابت کند که تلاش مرد برای سلب حضانت فرزندان بدون دلیل موجه و با هدف آزار و اذیت او صورت می‌گیرد. دادگاه در این موارد معمولاً مصلحت فرزندان را در نظر می‌گیرد و در صورتی که سلب حضانت از مادر به ضرر فرزندان باشد، با این درخواست مخالفت می‌کند.

رفتارهای پرخطر و بی‌مبالاتی مرد

رفتارهای پرخطر و بی‌مبالاتی مرد که جان و سلامت زن و فرزندان را به خطر اندازد، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. این موضوع نشان‌دهنده بی‌مسئولیتی و بی‌توجهی مرد به سلامتی خانواده است. رانندگی با سرعت غیرمجاز، مصرف مواد مخدر، و شرکت در نزاع‌های خیابانی می‌توانند از مصادیق این دلیل باشند. اثبات رفتارهای پرخطر مرد معمولاً با ارائه مدارک قانونی، شهادت شهود، و گزارش‌های پلیس امکان‌پذیر است. زن باید بتواند ثابت کند که رفتارهای پرخطر مرد باعث ایجاد خطر جدی برای او و فرزندانش شده است. در نی نی سایت، برخی از زنان از نگرانی‌های خود در مورد رفتارهای پرخطر همسرانشان صحبت کرده‌اند.

خشونت کلامی و فحاشی مداوم

خشونت کلامی و فحاشی مداوم از سوی مرد نسبت به زن، اگر به حدی برسد که غیرقابل تحمل شود و باعث آسیب روحی و روانی به زن گردد، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. این نوع خشونت می‌تواند شامل توهین، تحقیر، ناسزاگویی، و تهدید باشد. اثبات خشونت کلامی ممکن است دشوار باشد، اما می‌توان از شهادت شهود، ضبط صدا (با رعایت قوانین)، و پیام‌های متنی استفاده کرد. زن باید بتواند ثابت کند که خشونت کلامی مرد به طور مداوم تکرار می‌شود و باعث آسیب جدی به سلامت روانی او شده است.

بی‌توجهی و عدم رسیدگی به نیازهای عاطفی زن

بی‌توجهی و عدم رسیدگی به نیازهای عاطفی زن، اگر به صورت مستمر و طولانی‌مدت ادامه یابد و باعث ایجاد احساس تنهایی، ناامیدی، و بی‌ارزشی در زن شود، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. این موضوع نیازمند اثبات سردی روابط و عدم وجود محبت و صمیمیت در زندگی مشترک است. اثبات این موضوع ممکن است دشوار باشد، اما می‌توان از شهادت مشاوران خانواده، نامه‌ها، پیامک ها و تغییرات رفتاری زن استفاده کرد. زن باید بتواند ثابت کند که بی‌توجهی مرد به نیازهای عاطفی او به طور مداوم ادامه داشته و باعث آسیب جدی به سلامت روانی و عاطفی او شده است.

عدم اجازه تحصیل یا اشتغال به زن

عدم اجازه تحصیل یا اشتغال به زن، اگر در عقدنامه شرط شده باشد که زن حق تحصیل یا اشتغال دارد، یا اگر عدم اجازه مرد باعث ایجاد عسر و حرج برای زن شود، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. این موضوع نیازمند اثبات اینکه عدم اجازه مرد باعث ایجاد مشکلات جدی برای زن شده است. اگر در عقدنامه شرط شده باشد که زن حق تحصیل یا اشتغال دارد، زن می‌تواند به استناد به این شرط درخواست طلاق دهد. در غیر این صورت، زن باید ثابت کند که عدم اجازه مرد باعث ایجاد عسر و حرج برای او شده است، مانند مشکلات روحی و روانی، مشکلات مالی، و عدم امکان پیشرفت شخصی.

دخالت‌های بی‌جای خانواده شوهر

دخالت‌های بی‌جای خانواده شوهر در زندگی مشترک، اگر به حدی برسد که باعث ایجاد تنش و اختلاف مداوم بین زوجین شود و زندگی را برای زن غیرقابل تحمل سازد، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. این موضوع نیازمند اثبات مداوم بودن و غیرمنطقی بودن دخالت‌ها و تاثیر منفی آن‌ها بر زندگی مشترک است. اثبات این موضوع معمولاً با شهادت شهود (مانند دوستان و آشنایان)، پیام‌های متنی، و مراجعه به مشاور خانواده امکان‌پذیر است. زن باید بتواند ثابت کند که دخالت‌های خانواده شوهر به طور مداوم ادامه داشته و باعث آسیب جدی به زندگی مشترک آن‌ها شده است.

رابطه نامشروع مرد

رابطه نامشروع مرد با فرد دیگر، به دلیل نقض تعهدات زناشویی و آسیب جدی به اعتماد و صمیمیت در زندگی مشترک، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. اثبات این موضوع می‌تواند بسیار دشوار باشد و نیازمند ارائه مدارک قوی و معتبر است. اثبات رابطه نامشروع معمولاً با شهادت شهود، ارائه عکس و فیلم، پیام‌های متنی، و اقرار خود مرد امکان‌پذیر است. زن باید بتواند ثابت کند که رابطه نامشروع مرد باعث آسیب جدی به زندگی مشترک آن‌ها شده است.

اختلاف سنی زیاد و غیرمتعارف

اختلاف سنی زیاد و غیرمتعارف بین زوجین، اگر باعث ایجاد مشکلات جدی در تفاهم، سازگاری، و برآورده کردن نیازهای یکدیگر شود، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. این موضوع نیازمند بررسی دقیق شرایط و میزان تاثیر اختلاف سنی بر زندگی مشترک است. اثبات این موضوع ممکن است دشوار باشد، اما می‌توان از شهادت مشاوران خانواده و روانشناسان استفاده کرد. زن باید بتواند ثابت کند که اختلاف سنی زیاد باعث ایجاد مشکلات جدی در زندگی مشترک آن‌ها شده است و امکان ادامه زندگی برای او وجود ندارد.

ازدواج اجباری

ازدواج اجباری، یعنی ازدواجی که زن بدون رضایت و اراده خود مجبور به انجام آن شده باشد، به دلیل نقض حقوق اساسی زن و عدم وجود عشق و علاقه در زندگی مشترک، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. اثبات این موضوع نیازمند ارائه مدارک و شواهدی است که نشان‌دهنده اجباری بودن ازدواج باشد. اثبات ازدواج اجباری معمولاً با شهادت شهود، ارائه مدارک قانونی، و گزارش‌های مددکاری اجتماعی امکان‌پذیر است. زن باید بتواند ثابت کند که بدون رضایت و اراده خود مجبور به ازدواج شده است و این موضوع باعث آسیب جدی به سلامت روانی و عاطفی او شده است.

نداشتن تفاهم اخلاقی و فرهنگی

نداشتن تفاهم اخلاقی و فرهنگی بین زوجین، اگر باعث ایجاد اختلاف و درگیری مداوم شود و امکان ادامه زندگی مشترک را از بین ببرد، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. این موضوع نیازمند اثبات وجود اختلاف نظرهای اساسی در ارزش‌ها، باورها، و سبک زندگی است. اثبات این موضوع ممکن است دشوار باشد، اما می‌توان از شهادت مشاوران خانواده و روانشناسان استفاده کرد. زن باید بتواند ثابت کند که عدم تفاهم اخلاقی و فرهنگی باعث ایجاد مشکلات جدی در زندگی مشترک آن‌ها شده است و امکان ادامه زندگی برای او وجود ندارد.

تغییر جنسیت مرد

تغییر جنسیت مرد، به دلیل تغییر نقش‌ها و مسئولیت‌های زناشویی و عدم امکان ادامه زندگی مشترک به شکل سابق، می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. این موضوع نیازمند بررسی دقیق شرایط و تاثیر تغییر جنسیت بر زندگی زن است. اثبات این موضوع نیازمند ارائه مدارک پزشکی و قانونی مبنی بر تغییر جنسیت مرد است. زن باید بتواند ثابت کند که تغییر جنسیت مرد باعث ایجاد مشکلات جدی در زندگی مشترک آن‌ها شده است و امکان ادامه زندگی برای او وجود ندارد.